Pendudukan Jepun di Tanah Melayu 1941-1945

Dasar imperialisme Jepun telah bermula seawal abad ke-19. Minat itu tambah mendalam selepas Perang Dunia Pertama apabila Jepun mahu menguasai sumber dan pasaran Asia Tenggara. Jepun menamakan gerakan menguasai Asia Tenggara sebagai Nanshin (Gerakan Ke Selatan). Kesan perkembangan fasisme telah lama berakar umbi dalam masyarakat Jepun dengan tradisi samurai. Jepun mempunyai pasukan tentera yang berpengaruh dalam pentadbiran. Tentera pernah cuba merampas kuasa tetapi gagal namun tetap berperanan penting. Belanjawan tentera juga meningkat dalam tahun 1938-1942. Kepentingan ekonomi telah mengheret Jepun ke dalam kancah perang. Jepun ingin mendapatkan bahan mentah dan pasaran yang berterusan. Perluasan kuasa Jepun juga dapat dikaitkan dengan program industrialisasi yang sedang berlangsung dengan pesat. Jepun yang bersikap agresif telah menewaskan China pada 1894-95 dan Rusia pada 1904-05.

Pada tahun 1930 berlaku kemelesetan ekonomi dunia. Kuasa Barat yang menjajah Asia Tenggara telah mengawal ketat kemasukan barangan Jepun ke Asia Tenggara. Asia Tenggara sebagai tanah jajahan menjanjikan bekalan minyak, getah, timah, dan hasil-hasil lain. Penaklukan Asia Tenggara sebagai sebahagian rancangan Jepun menubuhkan "Pemerintahan Baru Asia Timur Raya". Jepun juga ingin mempelopori sikap anti imperialisme Barat dalam kalangan orang Asia kerana Asia hanya untuk orang Asia Jepun menawan Tanah Melayu melalui Gerakan ke Selatan. Ia juga dikenali sebagai Polisi Laut Selatan. Jepun menggunakan slogan Pan Asia, Asia Timur Raya dan Daerah Kemakmuran Asia Timur Raya. Bermula dengan kaedah pengintipan pada 1936 bagi mencari maklumat kemas kini, Jepun menggunakan rakyatnya yang bermastautin di Asia Tenggara untuk tujuan tersebut.  Jepun membuat pakatan tentera dengan kerajaan Thai. Tanah-tanah milik Jepun di Johor dan Singapura digunakan untuk tujuan pengintipan Pangkalan Tentera Laut British di Singapura dan pertahanan pesisir pantai.

Pada 8 Disember 1941, Perdana Menteri Thai iaitu Phibun Songram menyatakan sokongan kerajaannya kepada Jepun. Langkah ini diikuti dengan termetrainya perjanjian Jepun-Siam. Thailand membenarkan tentera Jepun melalui negaranya untuk menyerang Tanah Melayu dan Burma. Dengan ini bumi Thai akan dijamin kemerdekaannya. Jepun mengisytiharkan perang ke atas Amerika Syarikat dan Britain pada 8 Disember 1941. Jepun menyerang Pearl Harbour terlebih dahulu. Jepun kemudiannya pulau-pulau penting di Pacific, Hong Kong dan Filipina. Rancangan menawan Tanah Melayu menjadi lebih penting dengan tertawannya Indo-China dan persetujuan Thai. Pasukan tentera Jepun yang menyerang Tanah Melayu adalah di bawah pimpinan Lt Jeneral Tomoyuki Yamashita.Serangan bermula di Kota Bharu, Kelantan pada tengah malam 7 Disember 1941.

Kronologi Kemaraan Tentera Jepun Sehingga Kejatuhan Singapura

Serangan ke atas Singapura bermula pada 8 Februari 1942 dan pada 15 Februari pulau itu telah jatuh kepada Jepun. Kejatuhan Tanah Melayu dan Singapura merupakan kekalahan yang mengaibkan dalam sejarah British. Sebab utama kekalahan British ialah angkatan bersenjata British terlalu lemah untuk mengekang kemaraan Jepun. Serangan Jepun ke atas Pelabuhan Pearl dan kemaraan Jerman di Eropah telah melenyapkan peluang untuk mendapatkan bantuan terhadap tentera British di Tanah Melayu.

Kejayaan Jepun

a    a)  British berkeyakinan mereka tidak akan dapat ditewaskan.

b    b) Jepun bersemangat tinggi dan sanggup berjuang kerana menganggap perjuangan mereka suci.

c    c) Jepun berjaya mendapatkan sokongan penduduk tempatan bagi menyokong mereka.

d   d) Golongan yang berjaya dipengaruhi ialah golongan nasionalis Melayu termasuk KMM yang dipimpin oleh Ibrahim Haji Yaacob.

e   e)  Orang India dipengaruhi melalui Liga Kemerdekaaan India.

f.    f )  Pakatan Jepun-Thailand telah membantu memudahkan penaklukan Tanah Melayu.

Kesan Politik Pendudukan Jepun

Jepun tidak menggalakkan semangat kebangsaan seperti di Indonesia, Filipina dan Burma. Ini adalah kerana dasar politik Jepun adalah Tanah Melayu perlu terus dijadikan tanah jajahan.Pemimpin-pemimpin nasionalis seperti Ishak Hj Muhammad dan Ahmad Boestamam telah dibebaskan daripada tahanan. Menjelang kedatangan Jepun KMM bergerak sebagai pertubuhan politik yang sah. Secara rahsia, KMM telah membuat perhubungan dengan organisasi sayap kelima Jepun yang disebut Kame, yang diilhamkan dan diarah oleh Konsul Jeneral Jepun di Singapura. Namun demikian Kesatuan Melayu Muda (KMM) telah dibubarkan pada Jun 1942 walaupun pada tahap awal kesatuan itu telah bekerjasama dengan Jepun. Tindakan ini diambil kerana Jepun berpendapat KMM tidaklah begitu pro-Jepun. Kepada pemimpin KMM, kerjasama dengan Jepun adalah merupakan suatu usaha untuk mendapatkan kemerdekaan dalam kerangka yang lebih luas iaitu penyatuan dengan Indonesia.

Namun demikian, Pembela Tanah Air (PETA) telah ditubuhkan sebagai organisasi tentera sukarela yang ditaja oleh Jepun.Tindakan ini membolehkan Ibrahim Hj Yaakob merekrut pemimpin-pemimpin KMM. Apabila Jepun hampir kalah, barulah Jepun bersimpati dengan gerakan naionalis Melayu para nasionalis Melayu digalakkan menubuhkan KRIS atau Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung / Kekuatan Rakyat Istimewa.KRIS merancang untuk merdeka dalam Indonesia. KRIS dipimpin oleh Dr Burhanuddin Helmy. Pada bulan Ogos 1945, KRIS membincangkan kemungkinan untuk Tanah Melayu digabungkan dengan Indonesia. Ini telah dibincangkan dengan Sukarno dan Hatta. Namun demikian rancangan kemerdekaan negara dalam lingkungan Indonesia tidak berjaya dilaksanakan. Dasar politik Jepun terhadap masyarakat India pula ditumpukan terhadap gerakan kebangsaan di India. Jepun menggalakkan penubuhan kerajaan buangan India di bawah Subhas Chandra Bose.

Sehubungan masyarakat Cina pula, mereka telah ditindas kerana permusuhan Jepun-China di samping kebimbangan terhadap gerakan anti-Jepun dalam kalangan orang Cina. Apabila tentera Jepun menyerang China, nasionalisme Cina di Tanah Melayu telah tergerak untuk mengadakan demonstrasi-demonstrasi. Barangan Jepun telah diboikot. Orang Cina di negara ini telah mengumpulkan $146 juta dari Julai 1937 ke November 1940 untuk tujuan menentang kemaraan Jepun di China. Ini lebih separuh daripada sejumlah $228 juta yang dikutip oleh orang Cina seberang laut melalui China Relief Fund. Ramai orang Cina terpaksa berpindah ke pinggir-pinggir hutan bagi menjalankan kegiatan pertanian. Berhadapan dengan kezaliman Jepun, mereka mula memberikan kerjasama kepada Parti Komunis Malaya (PKM).

Kesan Ekonomi Pendudukan Jepun

Matlamat Jepun untuk menguasai Tanah Melayu ialah untuk mengesploitasi bahan-bahan mentah dan meluaskan pasaran.Hasrat ini tidak tercapai kerana perang yang berlarutan dan terpaksa menghadapi sekatan ekonomi Barat. Tambahan pula jalan perhubungan darat banyak yang musnah kerana semasa British berundur, mereka mengamalkan dasar bumi hangus. Banyak lombong dan peralatan dimusnahkan. Semasa pendudukan Jepun, Tanah Melayu menghadapi tekanan ekonomi.Inflasi meningkat kerana Jepun mencetak wang tanpa kawalan. 65 juta wang diedarkan dalam masa dua bulan dan 285 juta wang kertas diedarkan sehingga Februari 1943. Jepun juga cuba memonopoli ekonomi Tanah Melayu. Permit-permit perniagaan dikeluarkan oleh pentadbiran tentera bagi memastikan syarikat-syarikat Jepun diberi layanan istimewa.

Kesan Sosial Pendudukan Jepun

Kehidupan rakyat terbeban.Kesihatan rakyat merosot.Ramai rakyat yang kehilangan tempat tinggal.  Mereka terpaksa hidup berpindah randah. Di samping itu banyak sekolah yang terpaksa ditutup dan pendidikan telah merosot.Masyarakat Cina menghadapi tekanan hebat kerana bersikap anti Jepun sebelum ini. Jepun mengamalkan dasar Sook Ching (pembersihan etnik).

Orang Cina juga dikehendaki membayar sejumlah 50 juta ringgit sebagai bayaran darah hutang dan hukuman kerana kegiatan anti-Jepun. Jepun memberikan layanan yang baik kepada orang India. Ramai pemimpin politik di India telah mempunyai hubungan yang baik dengan Jepun. Dengan bantuan Jepun, Tentera Nasional India dan Liga Kemerdekaan India ditubuhkan. Jepun menggalakkan pemimpin India untuk menentang British di negara itu.Tentera Nasional India telah merekrut seramai 20 ribu orang tentera yang pernah berkhidmat dengan pasukan British dan 30 ribu daripada kalangan buruh. Jepun dikatakan melaksanakan dasar pecah dan perintah. Orang Melayu diberikan layanan yang baik.

Namun kesan sosial yang diterima akibat peperangan tetap berat. Ramai pegawai kerajaan yang diberhentikan kerja. Ada yang dipotong gaji dan berhadapan dengan masalah inflasi. Ramai kakitangan kerajaan yang terpaksa menjalankan aktiviti pertanian untuk mencukupkan makanan. Kesukaran hidup masyarakat pada zaman ini dikenali sebagai "Zaman Ubi Kayu".Sekolah Inggeris ditutup sebagai usaha menjepunkan rakyat Tanah Melayu. Tumpuan diberikan kepada penggunaan bahasa Jepun. Pelbagai rancangan propaganda diadakan dengan menggunakan akhbar, sekolah dan aktiviti sosial. Sekolah-sekolah khas dibentuk untuk melatih pemuda-pemuda bersemangat waja. Jepun berusaha membina seishin (semangat) pemuda-pemuda.

Di samping itu rakyat dikawal dengan mewujudkan Kelab Membaca (Epposho). Matlamatnya adalah untuk menggalakkan perhubungan yang baik dengan pentadbiran Jepun dan mewujudkan persefahaman antara kaum. Pasukan lain yang ditubuhkan adalah seperti Pasukan Pertahanan Awam, Persatuan Kejiranan, Pasukan Sukarelawan Tambahan, Tentera  Sukarela dan Pasukan Sukarela. Jepun menggunakan buruh paksa dan mereka ini tidak dibayar gaji. Ramai yang dihantar untuk pembinaan keretapi maut di Burma.73 502 orang telah terlibat dengan pembinaan itu. Mereka dinamakan romusha.

Iktibar Pendudukan Jepun

Pendudukan Jepun yang hanya selama tiga tahun dan lapan bulan telah meninggalkan impak yang besar terhadap masyarakat negara ini. Masyarakat negara ini mula menyedari bahawa penjajahan adalah sesuatu yang perlu dihindari. Matlamat kuasa penjajah sama ada British atau Jepun adalah hampir sama iaitu bermotifkan kepentingan ekonomi. Retorik "Kesemakmuran Bersama Asia Timur Raya" dan Asia Untuk Asia" tidak lagi diyakini oleh masyarakat. Perubahan pendirian politik masyarakat Melayu dapat dilihat daripada penentangan terhadap gagasan Malayan Union yang dilakukan secara besar-besaran. Penentangan yang serius dan bersifat merakyat ini dianggap faktor penting untuk British bersetuju untuk memansuhkan Malayan Union dan menggantikannya dengan Persekutuan Tanah Melayu pada 1 Februari 1948. Perkembangan ini begitu memeranjatkan pihak pentadbir British seperti Edward Gent dan Malcolm MacDonald. Masyarakat Melayu tidak lagi berfikir dalam kerangka semangat kenegerian seperti yang dapat dilihat daripada Kongres Melayu Se-Malaya yang membawa kepada penubuhan UMNO pada 11 Mei 1946 di Johor Bahru.

Kesukaran hidup semasa zaman pendudukan Jepun banyak menyedarkan masyarakat negara ini tentang kepentingan untuk memperjuangkan kebebasan dan kemerdekaan. Mitos British sebagai pelindung Tanah Melayu yang tidak dapat ditewaskan terbukti tidak benar. Masyarakat perlu menentukan hala tuju kehidupan mereka tanpa ditentukan oleh kuasa penjajah asing lagi.

Seperti British, Jepun juga mengamalkan dasar pecah dan perintah. Mereka memberikan layanan yang relatifnya lebih baik kepada orang-orang Melayu dan India tetapi mengamalkan dasar yang zalim terhadap masyarakat Cina. Dasar diskriminasi dengan PKM berkuasa selama 14 hari sementara menunggu kepulangan British. Mereka telah membalas dendam kepada orang-orang yang dianggap sebagai tali barut Jepun. Ini menyebabkan berlakunya reaksi daripada masyarakat Melayu lantas mencetuskan konflik yang bersifat keganasan antara kaum di beberapa tempat. Dapat dirumuskan bahawa perpaduan antara etnik di negara ini masih lagi belum jitu dan kukuh akibat dasar-dasar penjajah. Perjalanan membina sebuah bangsa yang bersatu masih lagi jauh dan memerlukan lebih banyak usaha dan pemahaman.

 

            Rujukan

Khong Kim Hoong. 1984. British Rule And The Struggle For Independence in Malaya 1945-1957. Petaling Jaya. Strategic Information Research Developent. Hlm 31-49.

Kratoska, P.H. The Japanese Occupation Of Malaya 1941-1945 a Social and Economic History. London. Allen & Unwin. Hlm 26-51.

Means, G.P. 1976. Malaysian Politics. London. Hodder And Stoughton. Hlm 44-50.

Mohamed Salleh Lamry.2006. Gerakan Kiri Melayu dalam Perjuangan Kemerdekaan. Bangi. Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Hlm 42-60.

Mohd Isa Othman. 2007. Sejarah Malaysia (1800-1963). Kuala Lumpur. Utusan Publication & Distributors. Hlm 276-288.

Tregonning, K.G. 1964. A History of Modern Malaya. London. Eastern University Press. Hlm 268-286.